1. DİN FELSEFESİ ANABİLİM DALI

Din Felsefesi, ilahiyat alanındaki farklı derslerin ve tartışma konularının birbiriyle kesiştiği, felsefi-teolojik sorunların sistematik tarzda ele alındığı bir disiplin olarak, temel İslam bilimleri alanında tefsir, hadis, fıkıh ve kelam; felsefe sahasında mantık, felsefe tarihi ve İslam felsefesi gibi dersleri görmüş olan öğrencilere sahip oldukları bilgileri ve bunlar arasındaki ilişkileri felsefi bakış açısıyla tahlil etmeyi öğretmeyi amaçlar. Farklı dini inançların felsefi dayanakları hakkında rasyonel, objektif, şümullü, tutarlı ve eleştirel bir yaklaşım sunan Din Felsefesi, öğrencilerin hoşgörülü bir anlayışa sahip olmalarına imkan sağlar. Yine, çağdaş Din Felsefesi ile ilgili tartışmaların odağında yer alan, akıl-iman, vahiy, Tanrı’nın varlığı ve sıfatları, Tanrı-âlem–insan ilişkisi, ahlak, ahlakın kaynağı, kötülük sorunu ve din-bilim ilişkisi gibi pek çok problem ile klasik İslam düşünce geleneği içerisinde daha önceden tartışılmış benzer sorunlar arasındaki canlı felsefi bağı ortaya koyarak, öğrencilerin klasik ve modern literatürü geniş bir perspektif ile değerlendirmelerini sağlamak Din Felsefesinin başlıca amaçları arasında yer alır.

Din Felsefesi’nin ülkemizdeki tarihi II. Meşrutiyet’e kadar uzanır. O dönemde Din Felsefesi’nden ilk söz edenlerden birisi Memduh Süleyman’dır. M. Süleyman 1908 yılında “Felsefe-i Edyan” (Dinler Felsefesi) (Felsefe Mecmuası, c. L, 1326, s. 141-142) adıyla bir makale yazmıştır. Din Felsefesi dersinden bahseden bir başka isim de Eşref Zade Muhammed Şevketi’dir. O, Üniversitenin (Daru’l Fünun) Şer’î İlimler Fakültesi (Ulûm-i Şer’iye Şubesi) Kelâm kısmında okutulmak üzere programa “Felsefe-i Din” (Din Felsefesi) dersini koymuş ve okutulmasını önermiştir (1911). Ancak bu öneri yürürlüğe konulmamıştır. Bu dersin programda yer alması ancak 1926’da gerçekleşmiştir. 1926 yılında Daru’l Fünun’da yeni düzenlemeler ve değişiklikler yapılıp Ulûm-i Şer’iye şubesi İlâhiyat Fakültesine dönüştürülmüş ve bu yeni fakülteye Din Felsefesi adlı bir ders konulmuştur. Bu dersi İlâhiyat Fakültesinin 1933 yılında kapatılmasına kadar Edebiyat Fakültesi Psikoloji kürsüsü hocası Mustafa Şekip Tunç okutmuştur. M. Şekip Tunç, Din Felsefesi adı altında işlediği konuları ders notları olarak 1927 yılında “Felsefe-i Din” adıyla kitap halinde neşretmiştir.

1949 yılında Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesinin açılması ile birlikte Din Felsefesinin ele aldığı konular Prof. Dr Hamdi Ragıp Atademir tarafından okutulan “Mantık ve İlimler Felsefesi” dersinde ele alınmıştır; bu ders haftada dört saat idi. 1953–54 öğretim yılında yeniden gözden geçirilen Fakülte programında “Felsefe ve Mantık Kürsüsü” kuruldu ve yöneticiliğine, 02.02.1954 tarihli Senato kararıyla Prof. Atademir atandı. Prof. Atademir’in yöneticisi olduğu bu dönemde “Felsefe ve Mantık Kürsüsü”nün öğretim elemanları: Doç. Dr. Kamuran Birand ve As. Necati Öner idi. 1953-54 ders yılından 1960’a kadar geçen dönemde “Felsefe ve Mantık Dersi”; haftada toplam 4 saat olup, 2. sınıfta 1 saat ‘Mantık’; 3.cü sınıfta ise 3 saat ‘Felsefe’ olarak okutuldu. Bu dönemde haftada 3 saat okutulan ‘Felsefe’ dersi de kendi içinde; ‘Felsefe Tarihi’ ile ‘Sistematik Felsefe’ olarak ikiye ayrıldı. Felsefe Tarihi’ni K. Birand, felsefe problemlerinin anlatıldığı Sistematik Felsefe dersini ise Prof. H.R. Atademir okuttu. Prof. Atademir’in 2 Mayıs 1954 genel seçimlerinde milletvekili seçilip Fakülte’den ayrılmasından sonra, 18.1.1956 tarih ve 5101 sayılı kararname ile Hilmi Ziya Ülken Felsefe ve Mantık dersi profesörlüğüne tayin edildi. Felsefe ve Mantık Kürsüsü’nün 1960 yılındaki öğretim kadrosunda: Ord.Prof. H.Z.Ülken, Prof. Dr. K.Birand, Asis. Dr. Necati Öner bulunmaktadır. Felsefe ve Mantık Kürsüsü; 1960-61 öğretim yılında yapılan değişiklik ile ‘Felsefe Tarihi Kürsüsü’ ve ‘Sistematik Felsefe Kürsüsü’ olarak ikiye ayrıldı. Din Felsefesi Anabilim Dalı, Sistematik Felsefe Kürsüsü’nün devamıdır. 1961’de Sistematik Felsefe Kürsüsü’nde Ord. Prof. H.Z.Ülken ile Asis. Dr. N.Öner bulunmaktadır. Bu kürsüde 1. sınıfta 1 saat ‘Mantık’ ile 4. sınıfta 1 saat Sistematik Felsefe dersi okutulmaktadır. Sistematik Felsefe Kürsüsü, 1967-68 öğretim yılında ‘Sistematik Felsefe ve Mantık Kürsüsü’ adını almıştır. Bu dönemde kürsü yöneticisi: Ord.Prof. H.Z.Ülken; Öğretim üye ve yardımcıları: Prof. Mehmet Karasan, Doç. Dr. N. Öner ve As. Muhsin Balakbabalar’dır. 1967-1968 döneminde ‘Sistematik Felsefe’ dersi 4. sınıfta 2 saat olarak okutulmaya başlanır.

Sistematik Felsefe ve Mantık Kürsü’sü başkanlığı 23.10.1973 tarihine kadar Ord.Prof. H.Z.Ülken tarafından yürütülmüş, bu tarihde H.Z.Ülken’in emekli olması üzerine Mehmet Karasan kürsü başkanı olmuştur. 15.11.1974’de Karasan’ın vefatı üzerine 7.1.1975 tarih ve 1115 sayılı Senato kararı ile Prof. Dr. Necati Öner Sistematik Felsefe ve Mantık Kürsüsü Başkanı olmuştur. 1972 – 1973 öğretim yılında yapılan düzenlemeyle Sistematik Felsefe ve Mantık Kürsüsü’nün dersleri: 2. sınıfta ‘Felsefeye Giriş’ (2 saat), ‘Mantık’ (2 saat); 3. sınıfta ‘Sistematik Felsefe’ (2 saat); 5.ci sınıfta ‘Din Felsefesi’ (Kelam ve İslam Felsefesi Bölümünde 2 saat)’dir. Buna göre İlahiyat Fakültesi’nde “Din Felsefesi” adı ile müstakil bir ders fiilen 1976-77 öğretim yılında Dr. Mehmet S. Aydın tarafından okutulmuştur.

Sistematik Felsefe ve Mantık Kürsüsü, 1978-79 öğretim yılında “Sistematik Felsefe, Mantık ve Felsefe Tarihi Kürsüsü” adını almıştır. Bu dönemde kürsünün başkanı: Prof. Dr. N. Öner; öğretim üye ve yardımcıları: Doç. Dr. M. S. Aydın, Dr. Süleyman H. Bolay, Dr. M. Balakbabalar, Dr. H. Aydın, As. M. Tahir Yaren’dir.  Sistematik Felsefe, Mantık ve Felsefe Tarihi Kürsüsü, 1982-83 öğretim yılında “Din Felsefesi ve Mantık Anabilim Dalı” adını alır. Anabilim Dalı’na bağlı Bilim Dalları: ‘Din Felsefesi’, ‘Mantık’ ve ‘Felsefe Tarihi’dir. Bu dönemde Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Necati Öner; öğretim üye ve yardımcıları ise: Doç. Dr. M. S. Aydın, Doç. Dr. Süleyman H. Bolay ve Dr. M. Tahir Yaren’dir. Din Felsefesi dersi; 1976-1982 yılları arasında 5. sınıfta Kelam ve İslâm Felsefesi Bölümü’nde 2 saat olarak okutulmuşken, 1982-83 öğretim yılından itibaren 4. sınıfın (son sınıf) 2. yarıyılında 4 saat olarak okutulmaya başlanmıştır. Doç. Dr. Mehmet S. Aydın’ın 14.11.1984 tarihinde Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’ne profesör olarak tayini üzerine Din Felsefesi’ni Doç. Dr. Süleyman Hayri Bolay okutmaya başlar. Doç. Dr. Bolay; 29.1.1987 tarihinde Hacettepe Üniversitesi’ne profesör olarak tayin edilmiş ancak, 1989-90 öğretim yılı da dahil Din Felsefesi dersini okutmaya devam etmiştir. Din Felsefesi, 1990-91 ve 1991-92 öğretim yıllarında Yrd. Doç. Dr. M.Tahir Yaren tarafından okutulmuştur. 1991-92 öğretim yılında yapılan değişiklikle “Din Felsefesi”, ‘Mantık’dan ayrılarak müstakil olarak “Din Felsefesi Anabilim Dalı” haline gelmiştir. 1992-93 öğretim yılından itibaren Din Felsefesi Dr. Recep Kılıç tarafından okutulmuştur.

Din Felsefesi Anabilim Dalı Başkanlığı’nı; 1992 yılında yapılan değişiklikten 1997 yılına kadar Yrd. Doç. Dr. M. Tahir YAREN, 20.05.1997’den  Nisan 2017’e kadar Prof. Dr. Recep KILIÇ yürütmüştür.   Nisan 2017 itibariyle Anabilim Dalı Başakanlığı’nı Prof. Dr. Mehmet Sait REÇBER yürütmektedir. Anabilim Dalı’nın mevcut öğretim elemanları, Prof. Dr. Recep KILIÇ, Prof. Dr. Mehmet Sait REÇBER. Doç. Dr. Engin ERDEM ve Ar. Gör. Ahmet ERKAN’dır.

Din Felsefesi Anabilim Dalı tarafından lisans seviyesinde zorunlu “Din Felsefesi” dersi ile seçmeli “Ahlak Felsefesi”, “Din Felsefesinin Problemleri”, “Yaratılış ve Evrim Teorileri” ve “Karşılaştırmalı İslam ve Batı Düşüncesi” dersleri okutulmaktadır.

Din Felsefesi bilim dalının Bologna bilgi sitemindeki bilgilerine aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
Bologna Bilgi Sistemi-Din Felsefesi (Yüksek Lisans)
Bologna Bilgi Sistemi-Din Felsefesi (Doktora)

2. DİN FELSEFESİ ANABİLİM DALI AKADEMİK PERSONELİ

Prof. Dr. Mehmet Sait REÇBER (Anabilim Dalı Başkanı)
Prof. Dr. Recep KILIÇ
Prof. Dr. Engin ERDEM
Ar. Gör. Dr. Ahmet ERKAN