Doç. Dr. Selman Yılmaz

selyilmaz@ankara.edu.tr

Özet

Literatürde dindarlık tipolojileri çoğunlukla ikili bir ayrım üzerinden yapılmaktadır. Bir tarafta kitabi dindarlıktan diğer tarafta ise halk dindarlığından bahsedilmektedir. Buna göre sıradan insanların dini ile din kurucularının, din adamlarının ve derin dini bilgiye sahip insanların inançları arasında bir farklılık oluşmakta ve bu farklılık zamanla derinleşmektedir. Halk dini kavramı terminolojide milli ve evrensel dinler öncesi inançları isimlendirmek için kullanıldığı kadar popüler dindarlık anlamında da kullanılmaktadır. Aslında bu adlandırmalar teolojik değil kategorik ayrımlar olup araştırma evrenini anlamayı kolaylaştırmayı hedeflemektedir. Yalnız bu ayrımın artık modern zamanların dini inanç ve temayüllerini resmetmekte eksik kaldığı iddia edilebilir. Kurumsal dinlerin gücü azalırken yerine yeni dini yönelimlerin ortaya çıkması literatürde farklı isimlerle anılmaktadır. Thomas Luckmann’ın görünmeyen din, Robert Bellah’ın sivil din, Edward Bailey’in örtük din, Grace Davie ve Roland Robertson’ın vekil din, Peter Berger’in lego din, Wade Clark Roof ve Kelly Besecke’nin sorgulayıcı manevi arayış, Ali Köse’nin müzeci yaklaşım, Kadir Canatan’ın modern(ist) dindarlık ve melez dindarlık, Nilüfer Göle’nin melez desenler, Selman Yılmaz’ın kültürel Müslümanlar tanımları bunlar arasında ilk göze çarpanlardır. Bütün bu tanımlar ortak olarak din şeklinde görünen ama aslında din olmayan veya tam tersine din olarak algılanmayan ama öz itibarıyla dini olan oluşumlara dikkati çekmektedir. Bu çalışmamızda, ne kitabi din olarak olumlu ne de halk inancı şeklinde (çoğunlukla kastedildiği anlamda) menfi şekilde değerlendirebileceğimiz yeni bir dindarlık tipi olarak öznel dindarlık ele alınacaktır. Çalışma çerçevesinde Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 2014 yılında hazırlamış olduğu “Türkiye’de Dini Hayat Araştırması” verileri temel alınacaktır. Çalışma halk dindarlığının azaldığını buna karşı bireysel bir dindarlık formu olarak öznel bir dindarlık anlayışının yaygınlık kazandığını göstermektedir.

Künye: Yılmaz, Selman (2021). Halk İnancıyla Kitabi Dindarlık Arasında Yeni Bir Didarlık Tipi: Öznel Dindarlık. Halk İnanışları ve Uygulamaları, Akyüz, N. & Çapcıoğlu, İ. (Ed.), (ss.615-633). Ankara: İLSAM.